Այս ճամբարը վեցերորդ դասարանի ամառվա առաջին շաբաթն է:Մենք շատ հետաքրքիր բաներ ենք կատարել , օրինակ մասնակցել ենք քիմիական փորձի,գնացել ենք լողավազան Արևմտյան դպրոցի , ջրել տարածքը մի քանի օր : ՄԵր կազմակերպիչը ընկեր Էմման է ,նա շատ լավն է :

1. Բնութագրե՛ք «նյութափոխանակություն» հասկացությունը։
   Կենդանի օրգանիզմները ընդունում են բարդ օրգանական նյութեր, որոնք հնարավոր չէ յուրացնել: Մարսողական համակարգում մարսվելուց հետո են միայն դրանք յուրացվնում բջիջների կողմից:
2. Ի՞նչ մասերից է կազմված նյութերի փոխանակությունը:
   
3. Թվե՛ք այն նյութերը, որոնք բույսերը կլանում են շրջակա միջավայրից:
   Ջուր, ածխաթթու գազ ,հանքային աղեր , թթուներ
4. Ո՞ր կենդանիներն են սառնարյուն:
   Սողուններ , երկկենցաղներ և ձկներ

1. Ի՞նչ է արտազատությունը:
   Նյութափոխանակության արգասիքներից՝ խարամներից ազատվելու գործընթացը կոչվում է արտազատություն, որը բնորոշ է բոլոր կենդանի օրգանիզմներին։
2. Ո՞ր նյութերն են արտազատվում:
   ջրի ավելցուկ, ածխաթթու գազ , միզանյութ և այլն
3. Ի՞նչ նշանակություն ունի արտազատությունն օրգանիզմում:
   Օրգանիզմը ազատվում է անպետք նյութերից:
4. Ինչո՞վ է տարբերվում արտազատությունը բույսերի եւ կենդանիների մեջ:
   Բույսը հատուկ օրգան չունի, դա իրականացնում են գեղձային մազիկները,նեկտարանոցները և գեղձիկները:
5. Ի՞նչ գործառույթ է կատարում երիկամը:
   Երիկամը արյան միջից հեռացնում է նյութափոպանակության արգասիքները:
6. Ձեր շրջապատի ո՞ր բույսերի տերեւաթափն է ավելի երկար ընթանում:
   խնձորենու մոտ

Հարցեր

1. Ի՞նչ է շնչառությունը։
   Երբ օրգանիզմը օդից կլանում է թթվածին և անջատում ածխաթթու գազ,այս գազափոխանակությունը կոչվում է շնչառություն:
2. Ի՞նչ դեր ունի շնչառությունը բույսերի եւ կենդանիների կյանքում։
   Թթվածինը մասնակցում է օրգանիզմում տեղի ունեցող բարդ օրգանական նյութերի օքսիդացմանը
3. Շնչառական ի՞նչ օրգաններ գիտեք։
   Ջրային կենդանիների շնչառության օրգանն է` խռիկները: Ցամաքային կենդանիների շնչառության օրգաններ են ` շնչափող , բրոնխներ ,թոքեր: Միջատների շնչառության օրգանն է` շնչառական խողովակները՝ տրախեաները:

• Ի՞նչ է սննդառությունը: Արդյոք բոլո՞ր կենդանի օրգանիզմներն են սնվում:
  Սննդառությունը դա օրգանիզմում էներգիա և նյութեր հայթայթելու գործնթացն է:
• Ի՞նչ են սննդանյութերը: Կենդանի օրգանիզմներում ինչի՞ համար են դրանք օգտագործվում:
  Սննդանյութեր են սպիտակուցները, ճարպերը, ածխաջրերը և հանքային աղերը:Օրգանիզմի կենսագործունեության բնականոն ընթացքի ապահովման և էներգիայի համար անհրաժեշտ է ընդունել որոշակի քանակությամբ սննդանյութեր:
• Ի՞նչ գործընթացներ է ընդգրկում սննդառությունը:
  Բույսերի մոտ դա ֆոտոսինթեզն է,սնկերի և կենդանիների մոտ պատրաստի սննդի որոնումն ու կլանումն է:
• Ի՞նչ է ֆոտոսինթեզը: Ի՞նչ է առաջանում բույսերում՝ ֆոտոսինթեզի
  շնորհիվ: Ինչո՞ւմ է քլորոֆիլի դերը:
  Ֆոտոսինթեզը ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է: Ֆոտոսինթեզի շնորհիվ առաջանում է շաքար և անջատվում թթվածին: Քլորոֆիլը տերևների վրա գտնվող կանաչ գունանյութն է,որտեղ արևի լույսի շնորհիվ տեղի է ունենում լուսասինթեզ:
• Բույսերում ի՞նչ օրգանական նյութեր գիտեք: Ի՞նչ դեր ունեն դրանք:
  Բույսն առաջացնում է գլյուկոզ:
• Սննդառության ո՞ր ձեւն է կոչվում ավտոտրոֆ, ո՞րը՝ հետերոտրոֆ:
  Ֆոտոսինթեզով ձևը կոչվում է ավտոտրոֆ,պատրաստի սննդի որոնումն ու կլանումը կոչվում է հետերոտրոֆ:
• Արդյոք բոլո՞ր բույսերն են ավտոտրոֆ: Ի՞նչ միջատակեր բույսեր
  կան: Ներկայացրե՛ք օրինակներ:
  Միջատակեր բույսեր են ցողիկ,վեներայի մաշիկ,ճանճասպան:
• Ո՞րն է կենդանիների սննդառության առանձնահատկությունը: Կենդանի օրգանիզմների միջեւ սննդային ի՞նչ փոխհարաբերություններ կան:
  Բույսով սնվում են բուսակեր կենդանիները,իսկ բուսակեր կենդանուն ուտում է գիշատիչը:
• Շրջապատի կենդանի օրգանիզմներից նշե՛ք ավտոտրոֆները եւ
  հետերոտրոֆները: Ի՞նչ գիտեք նրանց մասին:
  Բույսերը ավտոտրոֆ են, իսկ կենդանիներն ու սնկերը հետերոտրոֆ :
• Ի՞նչ եք կարծում՝ գիշատիչներին անհրաժե՞շտ է պահպանել, թե՞ ոչ:
  Այո , որ սննդային շղթան լիարժեք լինի:
• Բնութագրե՛ք այն սննդամթերքը, որն օգտագործում է մարդը: Նշե՛ք,
  թե ո՛րն ունի բուսական, ո՛րը՝ կենդանական ծագում:
  Մարդն օգտագործում է հաց,որը պատրաստված է աղացած ցորենից,իսկ ցորենը բույս է:
  Օգտագործում են նաև հավի կամ խոզի միս, սրանք իրենց հերթին բուսակեր են:

Տնային 1

1 .Թեմայի ամփոփում .

2 .Գործնական աշխատանք

Առանձնացրու’ պարզ և բարդ տերևները: Մի քանի պարզ և բարդ տերևի օրինակ էլ գտի՛ր քո այգուց, նկարի՛ր և տեղադրի՛ր բլոգումդ:

պարզ -1,3,5,8,9,13,14,15,16,18
բարդ -2,4,6,10,17

Պատասխանել հարցերին

• Ինչո՞վ է պայմանավորված օրգանիզմի ամբողջականությունը։
  օրգանների աշխատանքից
• Ի՞նչ տեղի կունենա, եթե կենդանին չստանա բավարար քանակությամբ
  սննդանյութ։
  Կենդանու մոտ կնվազի ակտիվությունը, կդանդաղի աճը,կխանգարվի բջիջների վերականգնումն և բազմացումը։
• Ցողունի վնասվածքն ի՞նչ հետեւանք կարող է ունենալ բույսի կյանքում։
  Վնասված ցողունը չի կարող փոխանցել օգտակար նյութերը:
• Ի՞նչ տեղի կունենա բույսի հետ, եթե վնասակար միջատները ոչնչացնեն բոլոր տերեւները:
  Կսկսի ավելի դանդաղ աճել մինչև նոր տերևներ ունենա, որ ֆոտոսինթեզ կատարվի:

*****Գտե՛ք ցորենի կամ եգիպտացորենի սերմեր եւ նկարագրե՛ք դրանց
մեծությունը, գույնը, ամրությունը եւ այլ հատկանիշները: Դիտե՛ք սերմերի ծլումը՝ այդ նպատակով ստեղծելով անհրաժեշտ պայմաններ:
Ես ունեմ եգիպտացորենի սերմ,նրա երկարությունն է 7-8 մմ, դեղին գույնի է,շատ ամուր և չոր:Այս սերմի ծլելը տեսնելու համար,ես այն դրել եմ թաց բամբակի վրա :

Հարցեր

1. Ի՞նչ են ծաղիկը, պտուղը, սերմը:
   Ծաղիկը բույսի օրգան է, որը կարճացած և ձևափոխված ընձյուղ է:
   Պտուղը սեռական բազմացման հետևանքով առաջացող օրգան է, որը պարունակում է սերմեր:Սերմ՝ սաղմնային բույս է՝ իր մեջ կուտակված պաշարային սննդանյութերով։ Այն բույսերի բազմացման և տարածման օրգան է։ 
2. Ինչի՞ց են առաջանում պտուղները եւ սերմերը:
   Ծաղկից առաջանում են պտուղները: Սերմը գտնվում է պտուղի կորիզում,իսկ հատապտուղների մոտ ՝ պտղամսի մեջ:
3. Ի՞նչ դեր ունեն այդ օրգանները բույսի կյանքում:
   Պտուղների ամենակարևոր աշխատանքը սերմերի պահպանումն ու տարածումն է: Սերմը ունի բազմացնող դեր:
4. Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ սերմերի ծլման համար:
   Անհրաժեշտ է խոնավություն , օդ,ջուր,հող,
5. Ինչո՞ւ սերմերը կարող են պահպանվել երկար ժամանակ:
   Արտաքինից սերմը ծածկված է հաստ սերմնամաշկով , որն էլ նրան պաշտպանում է չորացումից և վնասվածքներից :
6. Ինչպե՞ս են պտուղները եւ սերմերն օգտագործվում մարդու կողմից:
   Մարդիկ ցանում են սերմերը , հետո օգտագործում նրանցից ստացած պտուղները :Պտուղները որպեսզի ուտեն իսկ սերմը բազմացնելու և ուտելու

7 . Նկարագրե՛ք շրջապատի ծաղիկները, նշե՛ք դրանց առանձնահատկությունները: Փորձե՛ք հասկանալ ծաղկի կառուցվածքը եւ դերը:
Մեր բակում կան նոր ծաղկած նարգիզներ: Նրանք սպիտակ և դեղին երանգներով են , մոտ 30-35 սմ բարձրությամբ ցողունով : Ծաղիկն ունի 6 պսակաթերթիկ, 6 առէջ և վարսանդ:

Պատասխանել հարցերին.
Ի՞նչ է ընձյուղը:
Ցողունն իր տերևներով և բողբոջներով կոչվում է ընձյուղ :

Ի՞նչ է գտնվում ընձյուղի գագաթում: 
Բողբոջ

Ի՞նչ նշանակություն ունի ընձյուղը բույսի համար: 
Ընձյուղն ապահովում է բույսի օդային սնուցումը։

Ի՞նչ է ցողունը: Ինչպիսի՞ ցողուններ գիտեք:
Ցողունը բույսի վեգետատիվ օրգանն է:

Ինչո՞ւմ է ցողունի դերը բույսի կյանքում:
Ցողունը հիմնականում կատարում է փոխադրողի գործառույթ: Իր միջոցով փոխադրվում է ջուրն ու հանքային աղերը: Ցողունը պահում է իր վրայի տերևները,ծաղիկները և պտուղները: Նա կարող է կուտակել պահեստային սննդանյութեր:

Ի՞նչ է տերեւը: Ինչի՞ց է կազմված:
Տերևները սովորաբար կազմված են տերևաթիթեղից, որը ցողունին միացած է տերևակոթով։ 
Տերևները կատարում են օրգանական նյութերի սինթեզ և ջրի գոլորշիացում:
Ինչպիսի՞ տերեւներ գիտեք:
Ներկայացրե՛ք օրինակներ:
Խաղողի , բարդիի ,
Ջրի մեջ դրե՛ք որեւէ բույսի բողբոջներով ընձյուղ, հետեւե՛ք բողբոջների բացվելուն եւ նշե՛ք, թե ընձյուղի վրա ո՞ր բողբոջն է ավելի շուտ բացվում:

Հարցեր եւ առաջադրանքներ

1. Ո՞ր բույսեր են կոչվում ծաղկավոր: Ի՞նչ օրինակներ գիտեք:
   Այն բույսերը ,որոնք ծաղիկ են տալիս: Օրինակ ՝ դեղձենի:
2. Ի՞նչ են օրգանները: Բույսերի ի՞նչ օրգաններ կարող եք թվարկել:
   Օրգանը մարմնի մաս է,որն ունի որոշակի կառուցվածք , ձև և տեղ օրգանիզմում :
3. Ի՞նչ է արմատը, ի՞նչ գործառույթ է կատարում բույսի օրգանիզմում:
   Արմատը բույսի վեգետատիվ օրգաններից մեկն է : Նրա հիմնական ֆունկցիաներն են՝ բույսը հողին ամրացնելը, հողից ջրի և հանքային աղերի կլանումը օրգանական նյութերի սինթեզը և պահեստային նյութերի կուտակումը, վեգետատիվ բազմացումը, ձևափոխությունների ենթարկվելը և այլն:
4. Ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում բույսերի արմատները:
   Կառուցվածքով ՝ գլխավոր, հավելյալ և կողքային:
5. Ինչպիսի՞ արմատային համակարգեր կան բույսերում: Ինչո՞վ են
   դրանք միմյանցից տարբերվում:
   Լինում են 2 տեսակ ՝ առանցքային և փնջաձև: Առանցքային արմատում զարգացած է գլխավոր արմատը, իսկ փնջաձևում՝ հավելյալը և կողային արմատները:
6. Փորձե՛ք որոշել, թե ինչպիսի՞ արմատային համակարգ ունեն ձեր
   շրջապատի ծանոթ բույսերը:
   

Նախագծի մասնակիցներ` 6 դասարանի սովորողներ

Նախագծի իրականացման ժամանակահատվածը ՝Ապրիլ 3-5

Նպատակը ՝Ձվի որակի ստուգում

Ընթացքը ՝Սովորողներ տանը ծնողների օգնությամբ որոշում են ձվի որակը:Փորձում են հասկանալ տվյալ ձուն թարմ է թե ոչ:Այդ նպատակով վերցնում ենք ձուն ,մոտեցնում ենք լամպին և գունավոր մատիտով նշում ենք օդափոսիկի չափը:Այդ սկզբունքով չափում և մի քանի ձվի օդափոսիկի չափերը:Հետո փորձում ենք համեմատել օդափոսիկի չափը:Եթե տվյալ ձվի օդափոսիկը մյուսների համեմատ մեծ է նշանակում է այդ ձուն հին է և օգտագործման ենթակա չէ:Այս եղանակով կարելի է որոշել թե որքանով է ձուն թարմ և հանգիստ օգտագործել Զատկի ժամանակ:

Արդյունքները.Փորձը տեսագրել և տեղադրել բլոգում: