Համայնքի վարչական տարածքը կազմում է 1372 հեկտար, որից 157 հեկտարը քաղաքացիների սեփական հողեր են, այդ թվում՝ 62 հեկտար՝ տնամերձ, 95 հեկտար՝ գյուղնշանակության հողեր։

Մնացած հողերը համայնքային են և 36 հեկտարը՝ պետական սեփականության հողեր (արոտավայրեր, խոտհարքեր)։

Գյուղը գտնվում է Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձորի տարածաշրջանում։ Եղեգնաձոր քաղաքից գտնվում է մոտ 18 կմ հեռավարության վրա, Երևանից՝ 135 կմ։ Այն փռված է Եղեգիս գետի ձախ ափի սարալանջին, ծովի մակարդակից բարձրությունը կազմում է 1640 մ։ Եղեգիս գյուղի մոտ կա հրեական գերեզմանատուն։

Միջնադարյան Եղեգիսը Հայաստանի ամենահարուստ համայնքներից է եղել։ 13-14 դարերում այն եղել է Օրբելյան իշխանական տոհմի նստավայրը։

Գյուղի Սուրբ Աստվածածին մատուռը կառուցվել է 1703 թվականին ավելի հին եկեղեցու ավերակների վրա, իսկ սուրբ Կարապետ, Զորաց եկեղեցիները 13-րդ դարի կառույցներ են։ Հատկանշական է, որ Զորաց եկեղեցում է կատարվել ռազմի դաշտ մեկնող զորքի երդման և օրհնության արարողությունները։

15-րդ դարում Լենկ Թեմուրի և այլ զավթողական արշավանքներից, այնուհետև երկրաշարժի հետևանքով ավերվել է քաղաքը։ Ավելի ուշ գյուղում բնակություն են հաստատել թուրքալեզու բնակիչներ և այն անվանել՝ «Ալայազ»։

1988 թվականին Սումգայիթյան դեպքերից հետո գյուղը վերաբնակեցվել է Ադրբեջանից բռնագաղթված հայ ընտանիքներով։ Վերականգնվել է պատմական Եղեգիս բնակավայրի անվանումը։

Սեպտեմբերի 8-ին ես ճամփորդեցի դեպի Գյումրի :Մեզ ուղեկցում էին ռուսերենի դասավանդողներ Ժաննա Հակոբյանը և Անի Ավետիսյանը:Առավոտյան ժամը 7.30 հանդիպեցինք Սասունցի Դավթի անվան կայարանում,որ գնացքով ճամփորդեինք: Այն տևեց 3 ժամ:

Սեպտեմբերի մեկին ես ճամփորդելու եմ դեպի Մայրավանք սեբաստացիների հետ :http://abrahamyan-tatev.blogspot.com/2016/09/blog-post_22.html

Շարժվելու ենք առավոտյան իննին : Այն գտնվում է 47 կմ Երևանից հեռու:

Մայրավանքը գտնվում է Կոտայքի մարզի Սոլակ գյուղից հյուսիս։Այն հիշատակվոմ է յոթերորդ դարից կապված վանահայր Հովհան Մայրավանեցու հետ: Եզր Ա Փառաժնաքերցի կաթողիկոսը միակամության հարցում իրեն ընդդիմած և Մայրավանք քշված Հովհան Մայրավանեցուն անարգելու նպատակով վանքն անվանել է <<Մայրագոմ >>, իսկ Հովհանին` <<Մայրագոմեցի>>:

Այս կիրակի հայրիկս որոշեց ինձ տանել Ապարանի ջրամբար ` ձուկ որսալու : Այն մեր տնից 56,5 կմ հեռու է, այսինքն  1 ժ 12 ր : Իհարկե սա արգելանոց է և վերահսկվում է, բայց եթե մաքուր ես պահում , ապա թողնում են : Մեզ անհրաժեշտ էր այնպիսի մեքենա , որ տեղ հասցնի,քանի որ ճանապարհը մայրուղուց հետո վատանում է,մի քիչ սնունդ,ջուր, ձկնորսական պարագաներ տարբեր տեսակի, տաք և հարմար հագուստ,գլխարկ և ձկան համար կեր:

Մենք դուրս ենք եկել ժամը 9-ին և վերադարձել 20.00-ին, բռնել էինք 25 հատ կարասիկներ: Այնտեղ շատ հով էր, բայց դեմքս լավ այրվել էր: Նաև կան հին եկեղեցիներ:

Այս աշնանային արձակուրդի ժամանակ ես հայրիկիս հետ գնացի հին Դվին:Այն գտնվում է Երևան քաղաքից 21 կմ հեռավորության վրա: Մենք եղել ենք Դվին հնավայրում:Իմ հայրիկի հետ տեսանք, որ այդ քաղաքը համարյա ամբողջովին փլված էր, նա նաև պատմեց ,որ սա ամենահին քաղաքներից է եղել: Ես ինձ հետ վերցրեցի մի հին ՝կավից պատրաստված կարասի կտոր: Դվինը նաև եղել է Հայաստանի մայրաքաղաքներից 336-428 թթ:

 

11.10.19  մենք գնացինք Արատես ,շատ ուրախ էր անցնում ճանապարհը:

Առաջին կանգառ – մենք նախաճաշեցինք Հայրավանքում, հետո շարժվեցինք : Գնացինք Սելիմի իջևանատուն, բարձրացանք Սմբատաբերդ:Շատ սիրուն տեղեր են,ես այստեղ չէի եղել:Մենք հենց հասանք Արատես,իրերը դասավորեցինք ու գնացինք խաղալու, թեյ խմեցինք, խարույկի մոտ նստեցինք, նաև մեզ միացավ ընկեր Տարոնի շունը՝ Բոբին :2-օրը սկսվեց- մեզ միացան ընկեր Սեդան և ընկեր Գոհարը, մենք բոլորով նախաճաշեցինք և գնացինք ալոճ,մասուր հավաքելու:Նաև հավաքեցինք շաաատ ընկույզ՝ ձմեռվա համար: Բարձրացանք Կալասար: Վերադարձանք Արատես և մեզ մոտ եկան Արտաբույնքի միջն.դպրոցի սովորողները իրենց դասղեկի հետ:Նրանց հետ երգել ենք,ֆուտբոլ ենք խաղացել:Երեկոյան խարույկ վառեց ընկ.Սմբատը և խորոված եփեց բոլորիս համար: Երրորդ օրը ՝հավաքվեցինք:Չէինք ուզում գնալ տուն:Հասցրեցինք ֆուտբոլ խաղալ: Շարժվեցինք,առաջին կանգառը Արփա գետի մոտ էր: Շատ գեղեցիկ էր:Այցելեցինք Արենի 1 քարանձավ,որտեղից հայտնաբերել էին աշխարհի ամենահին կոշիկը:Քարանձավը լիքն էր չղջիկներով: Այն լուսավորված էր և ցուցադրված էին հայտնաբերվածները՝ կարասներ,ամաններ և այլն : Երեկոյան հասանք Երևան:

Հոկտեմբերի 11-13 ես գնում եմ ճամբորդության դեպի Արատես,որի ընթացքում մենք կայցելենք -Հայրավանք-Սելիմի Իջևանատուն-Շատին-Հերմոն-Արատես: Եղանակի տեսությունը հետևյալն է՝

Մի քանի տեղեկություն եմ հավաքել այդ վայրերի մասին:

Սմբատաբերդ (Ջաղաց Քարի բերդ), պաշտպանական համալիր Վայոց ձորի մարզի Արտաբույնք գյուղից արևելք։ Պահպանվել են պատմական տեղեկություններ V դ.-ում ամրոցի մոտ հայերի և պարսիկների միջև տեղի ունեցած արյունահեղ ճակատամարտի մասին։

Ունի բարձր ու լայն (2-3 մ) բրգավոր պարիսպներ (շարված բազալտի սեպաձև խոշոր քարերով և կրաշաղախով), պաշտպանված է Արտաբունի և Եղեգիսի խոր ձորերով։ Երեք մուտքերից հյուսիսայինը (գլխավորը) և արևելյանը սրբատաշ բազալտից կառուցված թաղածածկ սրահներ են, տանիքին պահակատներով և դիտանոցներով։ Ամրոցը պատով բաժանվում է երկու՝ հյուսիսային և հարավային մասի, որոնցում պահպանվել են միջնաբերդի, բնակելի շենքերի, ջրավազանների ավերակներ։ Ջուրը բերվել է Ցաղաց Քարի վանքի մոտի աղբյուրներից՝ ջրմուղով։

­­

 

Հայրավանքի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցին կառուցվել է 9-րդ դարում, ունի քառակոնք կենտրոնագմբեթ հորինվածք և համարվում է հայկական ճարտարապետության եզակի նմուշներից, կառուցված է բազալտից, իսկ կամարները, ութանիստ թմբուկով գմբեթը՝ սրբատաշ տուֆից։

1211 թվականին եղբայրներ Հովհաննես և Ներսես վարդապետները նորոգել են եկեղեցին ու կառուցել երկսյուն, երդիկավոր ութանիստ, շթաքարեզարդ գմբեթով գավիթ։

Հայրավանքի պարսպապատ փոքրիկ բակում կան 16-րդ տապանաքարեր ու խաչքարեր, իսկ պարսպից դուրս խցերի և տնտեսական շենքերի ավերակներն են։ Հայրավանքը գործել է մինչև 19-րդ դարը։ 1980-ական թվականներին վանքը նորոգվել է, եկեղեցու գմբեթը՝ վերակառուցվել։

 

 

 

Վայոց ձորի մարզ :Ունի 2308 կմ² մակերես՝ զբաղեցնելով Հայաստանի տարածքի 7.8 %-ը: Այն ընդգրկում է 3 քաղաքային համայնքներ, 29 գյուղական համայնքներ, 52 գյուղական բնակավայրեր: Մարզկենտրոնն է Եղեգնաձոր քաղաքը։

Վայոց ձորը բնակեցված է եղել դեռևս քարե դարից, առանց ընդհատումների։ Վարդան աշխարհագիրը այն անվանել է Եղեգյաց ձոր։ Նախախորհրդային շրջանում կոչվել է Դարալագյազ, իսկ խորհրդային շրջանում՝ Եղեգնաձորի և Ազիզբեկովի շրջաններ, որոնց միավորումից ձևավորվել է ներկայիս Վայոց ձորի տարածքը։

Անմատչելի երկրաբանական դիրքի շնորհիվ, համեմատաբար քիչ է ենթարկվել ավերիչ արշավանքների։ 13-14-րդ դարերում այստեղ իշխում էին Պռոշյանները և Օրբելյանները։ Բազում են բնական հուշարձանները։ Բերդերը և ամրոցները հիմնականում կառուցված են բնակավայրերից հեռու՝ բարձր լեռներում կամ խոր կիրճերում և մնացել են անմատչելի։

2008 թվականին Վայոց ձորի մարզում գտնվող Արենի-1 քարանձավում հայտնաբերվել է աշխարհի ամենահին կաշվե կոշիկը։ Կոշիկի տարիքը մոտ 5500 տարի է։

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

Վարդենիս

Վարդենիս գետը սկիզբ է առնում Վարդենիսի լեռնաշղթայի  կետրոնական մասի հյուսիսային լանջերից 3215 մ բարձրություն:Երկարությունը 28 կմ է:Ջրահավաքի ավազանը 116 կմ²:Գետը ձմռանը սառցակալում է:Գետը սնվում է ձնհալոցքից և անձրևներից:Վարդենիս  գետը օգտագործում են ոռոգման համար:Այն  թափվում է Սևանա լիճ:

Արգիճի

Սկիզբ է առնում Գեղամա Գնդասար լեռնազանգվածի հյուսիսային լանջից` 2600 մ բարձրությունից։ Երկարությունը 51 կմ է։ Արմաղանի արևելյան ստորոտի մոտ հոսում է ոչ խոր ձորով, ապա թափվում Սևանա լիճը։Սնումը հիմնականում հալոցքային է (55%) և ստորերկրյա (36%) է, վարարումը՝ ապրիլ-հունիսին։Ձմռանը սառցակալում է։ Ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և էներգետիկ նպատակներով։

 

 

Մենք 14.09.2019 թ. ժամը  9-ին շարժվեցինք Գետամեջ գյուղ, 45-50 րոպեում մենք հասանք:Մենք հասանք և սկսեցինք շրջակայքի աղբը հավաքել:Հետո մենք գնացինք ձկնաբուծարան, կերակրեցինք ձկներին և տեսանք մի փոքրիկ խոզուկի, նա շագանակագույն էր և կապույտ աչքեր ուներ :

Հետո մենք ընկեր Դիանայենց տանը նախաճաշեցինք, գնացինք ձկներին կերակրելու,  իսկ հետո գնացինք ֆուտբոլ խաղալու:Նաև գնացինք խաղահրապարակ խաղալու, այցելեցինք Լևոնի քարանձավ:

Լևոնի քարանձավ

Կոտայքի մարզի Առինջ գյուղի բնակիչ Տոսյա Ղարիբյանը ամուսնուն՝ Լևոն Առաքելյանին շատ տարիներ առաջ խնդրեց կարտոֆիլը պահելու համար հոր փորել երկհարկանի տան մառանում: 1985թ.-ին ասված այս խնդրանքը փոխեց շինարար Լևոն Առաքելյանի ողջ կյանքը: Վարպետ Լևոնը սկսեց փորել ու միայնակ փորեց 23 տարի շարունակ՝ մինչև իր կյանքի վերջ: Այժմ գրեթե չի լինում օր, որ որևէ մեկը չայցելի վարպետ Լևոնի գետնափոր քարանձավ-թանգարան:Գետնափոր թանգարանի խորությունը 21 մետր է: Քարանձավ-թանգարանն ունի 7 սենյակ, որոնք միացված են միջանցքներով ու աստիճաններով: Քարանձավի մակերեսը 280 քառակուսի մետր է. այն տարածվում է տան, բակի տակ: Տոսյա Ղարիբյանի խոսքով՝ քարանձավի ջերմաստիճանը չի փոխվում. և ամռանը, և ձմռանը 10 աստիճան է:

Այսքանից հետո գնացինք տուն :Շատ շնորհակալություն ընկեր Սոնային և ընկեր Դիանային և իհարկե շնորհակալություն ընկեր Դիանայի մայրիկին և հայրիկին, որ թողեցին կերակրել իրենց ձկներին :