§43.Ճառագայթային ջերմափոխանակում .

Առաջադրվող հարցեր՝

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը: 
Ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև տեղի է ունենում հետևյալ կերպ։Օդի անհավասարաչափ տաքացմամբ պայմանավորված ջերմությունը կարող է շատ արագ փոխանցվել մի տեղից մյուսը։

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը: 

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Արևը տաքացնում է հատակը, միաժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտային շերտը: Այդ օդի զանգվածը բարձրանում է վեր, օդը սկսում է սառել, և այդպիսով գոյանում է ամպ:

6.Ինչպես է առաջանում քամին:
մթնոլորտային բարձր ճնշման վայրից օդի զանգվածը տեղափոխվում է ցածր ճնշման վայր, տաք և սառը օդերի խառնուրդից առաջանում է քամի:

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?չե

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Էլեկտրամագնիսական ալիքը կարող է գոյություն ունենալ նյութի հետ կամ նյութից դուրս։

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

11.Որ մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ճառագայթումը՝սև, թե սպիտակ:սև

12.Ինչու են օդապարիկները, ինքնաթիռի թևերը ներկում արծաթագույն, իսկ Երկրի արհեստական արբանյակներում տեղակայված որոշ սարքեր՝ մուգ գույնով:մուգ լինում է նրա համար ,որ կլանի գույն իսկ ոսկեգույն որ այդքանել շատ չկլանի ,կհարցնեք բա սպիտակը իսկ սպիտակը սխվելու էր երկնքի:

§41. Ջերմահաղորդականություն.

1. Ինչով են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:
   Ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը տարբերվում են նրանով, որ ջերմահաղորդման պրոցեսի ժամանակ օգտագործվում է ներքին էներգիան։
2. Ինչ է ջերմանաքանակը: 
3. Ինչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:1Ջ(Ջոուլ), 1ԿՋ(Կիլաջոուլ), 1ՄՋ(Մեգաջոուլ)
   • Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:
   • 1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:
     2լ
   • Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:
     
   • Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր:
     Վատ ջերմահաղորդիչներ են համարվում`
   • Հեղուկները, գազերը
     
   • Ինչու է օդը վատ ջերմահաղորդիչ:
     Ընդհանուր գազերը շատ վատ ջերմահաղորդիչ են:
   • Ինչ կիրառություն ունեն ջերմամեկուսիչ նյութերը:
   • Ինչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում:

1. Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Ջերմային էներգիա, էլեկտրական էներգիա, միջուկային էներգիա, քիմիական էներգիա, 

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 
էներգիան չի ստեղծվում և չի ոչնչանում, այլ մի տեսակից փոխակերպվում է մեկ այլ տեսակի:

3.Ինչպես է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

4.Ինչու է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

5.Ինչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Երբ շարժվող մարմնի վրա ազդում են շփման կամ դիմադրության ուժերը, ապա դրանք հաղթահարելիս վատնված մեխանիկական էներգիան փոխակերպվում է մարմնի և շրջապատի  ներքին էներգիայի: Օրինակ ՝ երկնաքարերը, հսկայական արագությամբ /վայրկյանում մի քանի տասնյակ միլոմետր/ թափանցելով Երկրի մթնոլորտ, սաստիկ տաքանում են: 

8.Ինչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

11.Ինչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:
Երբ ջերմադինամիկական համակարգն աշխատանք է կատարում, այդ պրոցեսում փոխվում է նրա վիճակը, հետևաբար՝ նաև համակարգի ներքին էներգիան։

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչու է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

14.Հնարավոր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0C: Բացատրեք ինչու:

1.  Մեխանիկական տատանումների ինչ օրինակներ գիտեք::որինակ անվերջ խաղալիք ,լերեր որի վրայից կախված է գնդեր,

 2.  Ինչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին:

 3.  Որ տատանումներն են անվանում պարբերականՊարբերական տատանումներ են կոչվում այն տատանումները, որոնք հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են։

 4.  Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:Պարբերական տատանումներ են կոչվում այն տատանումները, որոնք հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են։

 5.  Ինչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը:1վարկյան

 6.  Ինչ է տատանումների լայնույթը: Ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում:

 7.  Ինչ է տատանումների հաճախությունը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում
1հց-ն է

 8.  Որ հաճախությունն է կոչվում 1 Հց:

 9.  Քանի  Հց է 1 կՀց-ը, 1 ՄՀց-ը, 1 ԳՀց-ը:

1 կՀց=103Հց

1 ՄՀց=106Հց

1 ԳՀց=109Հց

10. Ինչպես են որոշում տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:

11.Որոնք են տատանումների մարման պատճառները:քաշը և հավելյալ ուժ որը հետ գալու պահին:

12. Ինչ պայմաններում ճոճանակի տատանումները կլինեն չմարող:

13.Ինչու են ճոճանակը անվանում տատանողական համակարգ:

14. Ինչ է մաթեմատիկական ճոճանակը:

15. Ինչ է զսպզնզկավոր ճոճանակը:

16.Որ տատանումներն են անվանում ազատ: Բերել օրինակներ:

17.Որ տատանումներն են կոչվում սեփական:

18.Որ տատանումներն են կոչվում հարկադրական: Բերել օրինակներ:

Մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:

1.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:
Մարմնի կինետիկ և պոտենցիալ էներգիանների գումարը կոչվում է մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա։

2.Ինչպես է փոխվում ազատ անկում կատարող մարմնի՝

   ա. կինետիկ էներգիան;շատանում է   բ. պոտենցիալ էներգիան;քչանում է  գ. լրիվ էներգիան:չի փոփոխվում

3. Ձևակերպել լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:դիմադրություն

4. Ինչ պայմանների դեպքում է պահպանվում մարմնի  լրիվ մեխանիկական էներգիան:դիմադրություն

5. Ինչպես է փոխվում համակարգի  լրիվ մեխանիկական էներգիան, երբ այնտեղ գործում են շփման ուժերը:

6. Ինչու հնարավոր չէ ստեղծել հավերժական շարժիչ: 
Մշտական էներգիան է պաճառը

 Լուծել հետևյալ խնդիրները.

1. Ինչ արագությամբ պետք է շարժվի 7,2տ զանգվածով մեքենան, որպեսզի նրա կինետիկ էներգիան հավասար լինի 8,1կՋ-ի:
2. Որքան է 50կգ զանգվածով մարմնի կինետիկ էներգիան, եթե նրա իմպուլսը 500կգ մ/վ է:
3. Որքան է նվազում 10կգ զանգվածով մարմնի պոտենցիալ էներգիան, երբ 100մ բարձրությունից այն իջնում է մինչև 80մ բարձրության:
4. Առաջին մարմնի բարձրությունը գետնից 5 անգամ մեծ է երկրորդ մարմնի բարձրությունից, իսկ զանգվածը 2 անգամ փոքր: Քանի անգամ է առաջին մարմնի պոտենցիալ էներգիան մեծ երկրորդ մարմնի պոտենցիալ էներգիայից:

1.Ո՞ր մեծությունն է կոչվում էներգիա:
Էներգիան ֆիզիկական մեծություն է, որը բնութագրում է մարմնի աշխատանք կատարելու ունակությունը։ Ֆիզիկայում էներգիան սկալյար ֆիզիկական մեծություն է։

2.Բերել օրինակներ, որոնք ցույց են տալիս էներգիայի և աշխատանքի կապը:

3.Ի՞նչ միավորով է չափվում էներգիան ՄՀ-ում:Ջոուլ

4.Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք:Կենետիկ,պոտեցիալ

5.Ո՞ր էներգիան են անվանում կինետիկ:
Նյութական կետերի համակարգի կինետիկ էներգիան հավասար է բոլոր կետերի կինետիկ էներգիաների թվաբանական գումարին։ 

6.Ի՞նչ մեծություններից է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան:

7. Ի՞նչ բանաձևով է որոշվում մարմնի կինետիկ էներգիան:

8. Ե՞րբ է մարմնի կինետիկ էներգիան զրո:

9. Ինչպե՞ս է փոխվում մարմնի կինետիկ էներգիան ՝

   ա. հավասարաչափ շարժման դեպքում,

   բ.  հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում,

   գ.  հավասարաչափ դանդաղող շարժման դեպքում:

10.Որ էներգիան են անվանում պոտենցիալ:Պոտենցիալ էներգիա ,սկալյար ֆիզիկական մեծություն, կոնսերվատիվ ուժերի դաշտում գտնվող համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիայի մի մասը։

11.Բերեք պոտենցիալ էներգիայով օժտված մարմինների օրինակներ:Պռուժինա

12.Ինչ բանաձևով է որոշվում Երկրից որոշակի բարձրությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան:

13.Փոխվում է արդյոք Երկրի մակերևույթին զուգահեռ թռչող մարմնի պոտենցիալ էներգիան:ոչ

14.Մարմինն ընկնում է որոշակի բարձրությունից: Ինչպես է փոխվում նրա պոտենցիալ էներգիան անկման ընթացքում:

15.Ինչպես կարելի է համոզվել, որ սեղմված զսպանակն օժտված է պոտենցիալ էներգիայով:

16.Կատարելով անհրաժեշտ չափումներ՝ հաշվեք սեղանին դրված որևէ առարկայի պոտենցիալ էներգիան հատակի նկատմամբ:

Հարցեր.

1.Ինչ է ուսումնասիրում դինամիկան:

2.Ինչ է նշանակում դինամիկա բառը:

3. Նկարեք թելից կախված գնդիկ և պատկերեք գնդիկի վրա ազդող ուժերը: 

Ինչպիսին է այդ ուժերի հարաբերակցությունը, եթե գնդիկը դադարի վիճակում է:

4.Երբ է շարժվող մարմինը փոխում իր արագությունը:

5. Նյուտոնի առաջին օրենքը:
Մարմինը պահպանում է իր արագությունը ոչ միայն այլ մարմինների ազդեցության բացակայության, այլ նաև դրանց հավասարակշռության դեպքում:

6. Մարմնի վրա ազդող ուժերի համազորը զրո է: Շարժվում է արդյոք մարմինը, թե դադարի վիճակում է:

7.Ինչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

8.Նյուտոնի երկրորդ օրենքը և բանաձևը:

Շարժման քանակի (իմպուլսի) փոփոխությունը համեմատական է կիրառված շարժիչ ուժին և տեղի է ունենում այն ուղղի ուղղությամբ, որով ազդում է ուժը։Սովորաբար այս օրենքը գրառվում է հետևյալ բանաձևով։
a=f/m

9. Ուժի չափման միավորը ՄՀ-ում:մգ մ/վ

10.Նյուտոնի երրորդ օրենքը և բանաձևը:
Ազդումը միշտ ունի հավասար և հակադիր հակազդում, այլ կերպ, երկու մարմինների փոխազդեցությունները միմյանց հավասար են և հակառակ ուղղված։ F 1,2 = F 2,1

11.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի իմպուլս:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի զանգվածի և արագության արտադրյալին, կոչվում է մարմնի շարժման քանակ կամ իմպուլս:

12.Գրել իմպուլսի բանաձևը:
P=mv

13. Իմպուլսի պահպանման օրենքը:
Փակ համակարգ կազմող մարմինների իմպուլսների գումարը մնում է անփոփոխ:

14.Որ շարժումն է կոչվում ռեակտիվ շարժում:

15. Կարող է արդյոք ռեակտիվ ինքնաթիռը շարժվել անօդ տարածությունում:այո

16.Ինչ մեծություններից է կախված հրթիռի արագությունը:

Լուծել խդիրները՝

ա) Որոշել ավտոբուսի զանգվածը, եթե արգելակելիս 6կՆ շփման ուժի ազդեցությամբ այն շարժվում է 2մ/վ ^2 արագացմամբ:

բ) Ինչ ուժով է մարդը գնդակը սեղմում ուղղահայաց պատին, եթե պատի հակազդեցության 

ուժը 5Ն է:

գ) 0,1 կգ և 0,2 կգ զանգվածներով 2 պլաստիլինե գնդեր շարժվում են իրար ընդառաջ՝ համապատասխանաբար 4 մ/վ և 3 մ/վ արագություններով: Որքան է նրանց համատեղ շարժման արագությունը բախումից հետո:

Լուծել հետևյալ խնդիրները.

1.Երկու մարմին շարժվում են իրար ընդառաջ: Առաջին մարմնի զանգվածը 2կգ է, իսկ արագությունը՝ 3մ/վ: Երկրորդ մարմնի զանգվածը 4կգ է, իսկ արագությունը՝ 2մ/վ: Որքան է այդ մարմինների համակարգի լրիվ իմպուլսը և ինչպես է այն ուղղված:

2. 9գ զանգվածով և 500մ/վ արագությամբ թռչող գնդակը հարվածում է հարթ սեղանին դրված 600 գ զանգվածով չորսուին և խրվում-մնում նրա մեջ: Ինչ արագություն ձեռք կբերի չորսուն: Շփումը սեղանի և չորսուի միջև անտեսել:

3. Կրակելիս 3,4 գ զանգվածով գնդակն  ինքնաձիգի փողից դ վց բվ ուրս է թռչում 900մ/վ արագությամբ: Կրակոցից անմիջապես հետո ինչ արագություն ձեռք կբերի ինքնաձիգը, եթե զինվորը նրա խզակոթն ամուր չսեղմի ուսին: Ինքնաձիգի զանգվածը 3,6 կգ է:

.

1.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի իմպուլս:այն ֆիզիկական մեծությունը որը հավասար է մարմնի զանգվածի և արագության արտադրյալին, կոչվում է մարմնի շարժման քանակ կամ իմպուլս:

2. Ինչ բանաձևով է որոշվում մարնի իմպուլսը:
p=mu

3.Ինչ միավորով է չափվում իմպուլսը ՄՀ-ում:

4.Իմպուլսը վեկտորական մեծություն է, թե սկալյար:
վեկտորական

5.Ինչն են համարում համակարգի իմպուլս:

6.Որքան է նույն զանգվածով 2 գնդերի համակարգի իմպուլսը, եթե դրանք

 շարժվում են իրար ընդառաջ՝ մոդուլով հավասար արագություններով:

7.Մարմինների որ համակարգն է կոչվում փակ:

8. Ձևակերպել իմպուլսի պահպանման օրենքը:
Փակ համակարգի մարմինների իմպուլսների գումարը մնում է անփոփոխ:

9. Նկարագրել իմպուլսի պահպանման օրենքն հաստատող փորձ:

10. Որ շարժումն է կոչվում ռեակտիվ;                              

11.Բերել ռեակտիվ շարժման օրինակներ:

12. Ինչ կառուցվածք ունի հրթիռը:

13. Կարող է արդյոք հրթիռն արգելակել  տիեզերքում (անօդ տարաությունում): Ինչպես:
Ոչ ,բայց եթե հանդիպի ինչ որ առարկայի ապա այո:

14. Կարող է արդյոք իդեալական հարթ հորիզոնական սառույցի վրա կանգնած մարդը տեղիcց շարժվել՝ որևէ ձևով չհրվելով սառույցից:   Այո օրինակ ինչվոր իր գցելուց   ,իրը գցելու մեզ կբռթի հետ :     

1.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի իմպուլս:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի զանգվածի և արագության արտադրյալին, կոչվում է մարմնի շարժման քանակ կամ իմպուլս:

2. Ինչ բանաձևով է որոշվում մարնի իմպուլսը:
P=mv

3.Ինչ միավորով է չափվում իմպուլսը ՄՀ-ում:կգ մ/վ

4.Իմպուլսը վեկտորական մեծություն է, թե սկալյար:Վեկտորակն

5.Ինչն են համարում համակարգի իմպուլս:

6.Որքան է նույն զանգվածով 2 գնդերի համակարգի իմպուլսը, եթե դրանք

 շարժվում են իրար ընդառաջ՝ մոդուլով հավասար արագություններով:

7.Մարմինների որ համակարգն է կոչվում փակ:

8. Ձևակերպել իմպուլսի պահպանման օրենքը:
Փակ համակարգ կազմող մարմինների իմպուլսների գումարը մնում է անփոփոխ:

9. Նկարագրել իմպուլսի պահպանման օրենքն հաստատող փորձ:

1.Նյուտոնի առաջին օրենքի ձևակերպումը:
Մարմինը պահպանում է իր արագությունը ոչ միայն այլ մարմինների ազդեցության բացակայության, այլ նաև դրանց հավասարակշռության դեպքում:

2.Բերել Նյուտոնի առաջին օրենքը հաստատող օրինակներ:
Այն շարժումը ,որի ընթացքում մարմինը շարժվում է հետագիծ,շարժվում է նույն ուղությումբ նուն արագությամբ ,նչ ,որ ժամանակի ընթացքում անցնում է հավասար ճանապարհ:

3.Ինչ պայմաններում է մարմինը շարժվում ուղղագիծ հավասարաչափ:

4.Մարմնի վրա ազդող ուժերի համազորը զրո է: Մարմինը շարժվում է,թե գտնվում է դադարի վիճակում:դադարի վիճակում:

5.Ինչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

6.Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը:
Մարմնի արագացումը ուղիղ համեմատական է մարմնի վրա ազդող ուժին և հակադարձ համեմատական է մարմնի զանգվածին:
Բանաձև՝a=F/m, որտեղ a-ն մարմնի արագացման մոդուլն է, F-ը մարմնի վրա ազդող մոդուլը և m-ը մարմնի զագնվածը=>F=ma

7.Որ դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

8.Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ:

9.Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը:
Երկու մարմիններ միմիանց հետ փոխազդում են մոդուլով հավասար և հակառակ ուղղված ուժերով:Այս պնդումը կարելի է արտահայտել հետևյալ կերպ F1=-F2:

10. Ինչ փորձերի օգնությամբ կարելի է հիմնավորել Նյուտոնի երրորդ օրենքը: