Լավ եղանակի հետ մեկտեղ վերադարձավ նաև ծովի ու ծովային զբոսանքների իմ ցանկությունը: Ողջ ձմեռ և գարնան մի մասը հիվանդ էի եղել, նախ գրիպով ու երկկողմանի թոքաբորբով, որից քիչ էր մնում գնայի այն աշխարհ, ապա գրիպի հետևանքներով: Ի վերջո, չգիտեմ ինչպես, կրկին հիվանդացա, բայց ավելի թեթև: Մինչ այդ ամիսներն անցնում էին, ես, փակված ավտոպահեստամասերի իմ խանութում, մտածում էի ծովի մասին, այնքան գեղեցիկ, իր մաքուր ու մանրահատիկ ավազով, իր միշտ ծփացող և միշտ աշխույժ ու կապուտակ ջրերով, իր բոցակեզ արևով, որն այրում է, թխահարում, սակայն չի քրտնեցնում:
Այնքան մեծ էր ցանկությունս` ծով գնալու, որ այդ մասին երազում էի մինչև իսկ գիշերը և, լողի սեզոնի մոտենալու հետ, ամեն առավոտ դուրս էի գալիս բացօդյա փոքր պատշգամբ` տեսնելու, թե ինչպիսին էր Սուրբ Պետրոսի ետնամասի երկինքը: Այժմ արդեն մայիսի վերջն էր:
Մի շաբաթ օր ասացի Ջինետտային` իմ նշանածին, որ հաջորդ օրը գնալու ենք Կաստելֆուզանո, սեզոնի բացմանը առաջին անգամ լողալու: Հյուրանոցում երկու ընտանիքներով էինք` իմ և նրա, երեխաները քնած էին իրենց մայրիկների գրկում և էլի մի քանի ընկեր կար: Ջինետտան իսկույն նեղացած դեմք ընդունեց. «Ես չեմ կարող գնալ ծով: Գնա´ մեկ ուրիշի հետ»:
– Բայց ինչո՞ւ:
– Գնա´ այնտեղ Տիլդեի հետ, որը քեզ այնքան դուր է գալիս: Ես չեմ գալիս:
Սկսեցի կատաղել. «Բայց ի՞նչ կապ ունի Տիլդեն: Ինչո՞ւ չես ուզում գալ»:
Նա անխոս խոնարհեց գլուխը: Այդ պահին մայրը միջամտեց իշխող տոնով. «Երբ դու հիվանդ էիր, Ջինետտան երդվել է, որ եթե առողջանաս, նա այս տարի չի գնա ծով լողալու: Հիմա դու գիտես, թե ինչու չի կարող գալ քեզ հետ»:
Մնացի ապշած: Մի կողմից պետք է հուզվեի այդքան սիրալիր երդման համար, մյուս կողմից, սակայն, այդ երդումն ի չիք էր դարձնում իմ զբոսանքը: Ասացի. «Քեզ շնորհակալ եմ, բայց ինչ կարիք կար այդ երդումը տալու: Բավական չէ՞ր պինիցիլինը»: Տեղնուտեղը մի շարք առարկություններ հնչեցին բոլոր այդ կանանց կողմից. «Էդպես մի´ ասա…Երևի հենց այդ երդման շնորհիվ ես առողջացել, չի իմացվի…»: Սպասեցի, որ հանդարտվեն և ապա ասացի. «Դե լավ, բայց ես ուզում եմ գնալ ծով և կգնամ: Դու նույնպես կգաս և երդումդ կդրժես»:
– Ես այնտեղ չեմ գա և ոչ էլ երդումս կդրժեմ, իսկ եթե կրկին հիվանդանա՞ս»:
– Քեզ հրամայում եմ այն դրժել:
– Մտքովդ անգամ չանցկացնես,- ասաց նա կամակոր,- քեզ արդեն ասել եմ. գնա ծով Տիլդե´ի հետ:
Այն, ինչ տհաճություն էր պատճառում ինձ, նրա անշնորհակալ լինելն էր: Կարծես թե ինձնից նեղանում էր, որովհետև հիվանդանալով նրան ստիպել էի, այսպես ասած, երդում տալ: Ի վերջո, մի քանի խոսք ու վեճից հետո տեղիցս ցատկեցի՝ գոռալով, որ կգնամ Տիլդեի հետ, քանի դեռ նա չի ուզում և, վե´րջ այս խոսակցություններին:
Գնացի ուղիղ դեպի բար, որտեղ Տիլդեն գանձապահ էր աշխատում: Այդ աղջիկը Ջինետտայի լրիվ հակառակ պատկերն էր: Որքան Ջինետտան մռայլ էր, նյարդային, բարդ, ամբողջովին տրամադրություն ու հոգեվիճակ, նույնքան Տիլդեն պարզ էր, իներտ, անվրդով: Եվ ինչպիսին բնավորությունը, նույնպիսին էլ արտաքինը. Ջինետտան նիհար էր, թուխ, այրող: Տիլդեն շիկահեր էր, գեր, խաղաղ:
Տիլդեին ասացի. «Է´յ, Տիլդե, ուզո՞ւմ ես վաղը գալ Կաստելֆուզանո»: Գիտեի, որ նրա համար ոչինչ չէին նշանակում տղամարդիկ, սակայն ծարավ էր զվարճանքների: Պատասխանեց, ինչպես և պետք էր սպասել, ժպտալով. «Քանիսի՞ն ես ուզում, որ մեկնենք»:
Հաջորդ առավոտյան կապեցի լողավարտիքով տոպրակը մոտոցիկլի բռնակին և ուղևորվեցի Տիլդեի տուն, նրան վերցնելու: Բայց, չգիտեմ ինչու, մի տեսակ խղճի խայթ էի զգում. ի վերջո Ջինետտան այդ երդումն արել էր հանուն իմ սիրո, և հետո, Ջինետտայի և Տիլդեի միջև կար միևնույն տարբերությունը, ինչ կար աչքերը շարժող և «մամա´, պապա´» ասող տիկնիկի ու կենդանի մարդու միջև:
Սուլոցի համաձայն Տիլդեն դուրս նայեց պատուհանից Չինքուե նրբանցքում՝ հոլանի թևերով, հարդարված, դեղին, խոշոր խոպոպներն ուսերին, լանջաբացվածքից կուրծքը լավ ցուցադրած: Ինձ ուրախ կանչեց. «Դե ինչ, սպասենք Ջինետտային»:
Ամպերից ցած ընկա. «Ջինետտա՞ն»:
– Դե այո´: Երեկ երեկոյան եկավ բար և ինձ ասաց, որ իրեն սպասեինք երեքով միասին ծով գնալու համար:
Դեռ չէի հասցրել ուշքի գալ այդ անակնկալից, երբ ահա Ջինետտան` թունավոր ժպիտը շուրթերին, տաք հագնված այդ շոգին, մոխրագույն բրդե հագուստը մինչև պարանոցը. «Դե ի՞նչ, գնո՞ւմ ենք»:
– Լողազգեստ չե՞ս բերել, գոնե կհանվեիր:
– Ես երդվել եմ ոչ միայն չլողալ, այլ նույնիսկ լողազգեստ չհագնել:
– Դե որ խոստացել էիր, կարող էիր ուղղակի մուշտակ էլ հագնել:
– Սա էլ սովորականի նման հագուստ է:
Վերջ, երեքով նստեցինք մոտոցիկլի վրա, Ջինետտան իմ ետևում, Տիլդեն էլ նրա ետևում: Մեկնեցինք, հասանք Ճարտարապետական գոտի, մտանք Կրիստոֆորո Կոլոմբոյի փողոց: Ջինետտան կզակը դրել էր ուսիս և ականջիս մեջ էր լցնում իր դժգոհության թույնը. «Վատ եմ արել, որ եկել եմ, շոգից մեռնում եմ»:
– Իսկ ինչո՞ւ ես եկել:
– Պետք է երախտապարտ լինեիր, դա քեզ համար եմ արել:
– Ես երախտապարտ կլինեի, եթե դու չփչացնեիր իմ զբոսանքը: Բայց կարելի՞ է իմանալ, թե ինչու երդվեցիր:
– Իսկ կարելի՞ է իմանալ, թե ինչու հիվանդացար:
Եվ այսպես շարունակ: Այլևս չէի կարողանում տանել նրա այդ փսփսոցը և, E.U.R.* -ի մոտ, հանկարծ թափով կանգ առա և ասացի. «Հենց հիմա փոխվենք, Տիլդեն գալիս է իմ ետևում նստելու, դու էլ` նրա»:
– Բայց ինչո՞ւ:
– Որովհետև անվերջ խոսում ես, իսկ ես շեղվում եմ և կարող է ընկնեմ փոսը:
Այսպիսով փոխվեցինք տեղերով, և խաղաղվեցի. Տիլդեն, սովորականի պես չէր խոսում, որովհետև ասելիք չուներ:
Հետո, անսպասելիորեն, Նեապոլի խաչմերուկում, ինչ-որ մեկն ուժգին կսմթեց թևս, այնպես, որ քիչ էր մնում իսկապես ընկնեի
փոսի մեջ: Կանգ առա և կատաղած հարցրեցի Տիլդեին. «Է´յ, կարելի է իմանալ, թե քեզ ինչ պատահեց»: Իսկ նա, ծիծաղելով` «Ջինետտան ինձ ասաց, որ կսմթեմ, ես էլ արեցի»:
Հարցրեցի Ջինետտային. «Դու ինչ է, ապո՞ւշ ես, թե՞ ձևացնում ես»: Իսկ նա. «Չկարողացա ինձ զսպել: Դու ինձ համար անդուր ես, գիտե՞ս ինչու: Ես քեզ համար երդվել եմ, իսկ դու, փոխարենը չուզեցիր զոհաբերություն անել և ծով չգնալ»:
– Բայց ամիսներ շարունակ մտածում էի ծովի մասին: Ավելի վատ քե´զ համար. դու չպետք է երդում տայիր:
Ահա և ծովը: Կոլոմբոյի փողոցն ամբողջովին լույսի երիզ էր, որն իջնում էր ցած, հեռու-հեռու՝ ավելի հեռացնելով գյուղը, սոճուտը, կորչելով արևից բռնկված ծովի էլ ավելի վառ լույսի մեջ: Մինչ ցած էինք իջնում, ուրախությունից սկսեցի երգել: Տիլդեն ինձ ձայնակցում էր, իսկ Ջինետտան` լռում:
Ահա և Կաստելֆուզանոյի լայն ճանապարհը, ապա, առողջարաններն անցնելուց հետո, մացառուտները, ծովափն ու ծովը: Կանգնեցրի մոտոցիկլետը, ապա վազքով դեպի ներքև, թփուտների միջով, բռնելով մի կողմից ծիծաղող Տիլդեի ձեռքը և մյուս կողմից`խոժոռադեմ Ջինետտային, որը թողնում էր, որ իրեն քաշելով տանեն:
Ծովափը գրեթե ամայի էր, միայն լողորդների մի քանի խումբ այս ու այն կողմում, մի հին նավամատույց փտած տախտակներով, որը բավականին խորանում էր հանդարտ ծովի մեջ: Ուրախությունից գինովցած, ետ գնացի դեպի թփուտները և մի վայրկյանում մերկացա: Կանչեցի. «Է՜յ, Տիլդե, հանվո՞ւմ ես»: Իսկ նա, մեկ այլ թփի ետևից. «Ես արդեն լողազգեստով եմ»:
Ես այնքան հապճեպ էի հանվել, որ նույնիսկ չէի նկատել, որ լողավարտիք չունեմ: Այն վերցրել էր Ջինետտան մոտոցիկլից իջնելու պահին: Բղավեցի. «Ջինե՜տտա, կտա՞ս լողավարտիքս»:
Իսկ նա, գրգռված. «Այստեղ եմ, ձախի վրա, բռնի´ր»: Զգուշորեն դուրս ձգվեցի, սակայն ոչինչ չտեսա: Նույն պահին ձախից լսեցի նրա չար ձայնը, որը կանչում էր. «Կուկու՜, տե´ս թե ինչ եմ արել»: Շրջվեցի. հագուստները, որ նետել էի գետնին, անհետացել էին: Շփոթված գոռացի. «Ջինե´տտա, վերադարձրու հագուստներս ու լողավարտիքս»: Իսկ նա, չարացած ձայնով, չգիտեմ որտեղից. «Քեզ ոչինչ էլ չեմ վերադարձնի: Արդար չէ, որ ես տապակվեմ արևի տակ, մինչ դու ջրում չփչփացնես ու զվարճանաս»:
– Բայց ես ի՞նչ մեղք ունեմ, որ դու երդում ես տվել:
– Մեղքը հենց քոնն է. դու չպետք է հիվանդանայիր:
Մինչդեռ Տիլդեն, սովորականի պես հիմար, գոռում էր. «Դե´, Ատի´լիո, գնանք լողալու»: Իսկ ես. «Չեմ կարող, մերկ եմ»:
Հաջորդեց երկար վիճաբանություն. ես բղավում էի Ջինետտայի վրա, որ վերադարձնի հագուստս, իսկ նա` չէ´ ու չէ´: Տիլդեն էլ կրկնում էր, որ ցանկանում է գնալ լողալու:
Ի վերջո կորցրեցի համբերությունս և ասացի Տիլդեին. «Տե´ս, դու կարող ես դա անել, խլի´ր Ջինետտայից լողավարտիքս»: Իսկ նա ուրախ ձայնով. «Դու ինձ թո՞ւյլ ես տալիս»:
– Իհա´րկե:
Տիլդեին պատկերացնո՞ւմ եք: Մի ցատկ է անում, որ բռնի Ջինետտային, սակայն վերջինս պատրաստ էր փախչելու` հագուստներս թևի տակ: Թփերի միջից, ուր սուզվել էի մինչև կուրծքս, տեսա Տիլդեին` լողազգեստով և Ջինետտային` հագնված, իրար հետապնդելիս ծովափին: Տիլդեն բարեսիրտ ծիծաղում էր, մինչդեռ Ջինետտան լուրջ էր տրամադրված:
Բավականին վազեցին և, ահա, Տիլդեն հասավ նրան ու ձեռքը մեկնեց հագուստներին, որոնք ցած թափվեցին: Ջինետտան շրջվեց: Տիլդեն, որը շարունակում էր ծիծաղել, կռացավ հագուստները վերցնելու: Այդ ժամանակ մի սուր ճիչ լսեցի և տեսա, թե ինչպես էր Ջինետտան բռնել Տիլդեի գանգուրներից ու քարշ տալիս ավազի վրայով, ապա նետեց մի ավազաբլրի վրա, գազանի նման ցատկեց վրան ու սկսեց ապտակներ հասցնել:
Կարող էի թևի շարժումից կռահել, թե ինչպես էր բարձրանում ձեռքն ու իջնում Տիլդեի գեղեցիկ այտերի վրա:
Ճիշտ եմ ասում` այս բռնությունն ինձ ապշեցրեց. դա չար կատաղություն էր, արնախում: Մինչ այդ Տիլդեն վեր կացավ և այժմ հեռանում էր ծովի երկայնքով, ձեռքը` դեմքին, հեծկլտոցներից ցնցվող ուսերով: Գոռացի. «Տի´լդե»: Նա անշուշտ լսեց, բայց թոթվեց ուսերն ու շարունակեց հեռանալ: Ինչ վերաբերում է Ջինետտային, անհետացել էր, իմ հագուստներն էլ հետը` ավազաբլուրների ետևում: Հիմա մենակ էի: Թուփն ինձ թաքցնում էր մինչև կուրծքս, ճիշտ է, սակայն չէի կարող հավերժ մնալ այնտեղ: Մյուս կողմից էլ, մտածել իսկ չէի կարող այնտեղից դուրս գալ այդ վիճակով, համենայն դեպս մինչ այն պահը գոնե, երբ կգնային մի քանի լողորդները, որոնք դեռ երևում էին ծովափի այս ու այն կողմում:
Այդպես կատաղած մնացի չգիտեմ որքան ժամանակ, այրող արևի տակ, ուղիղ ու անշարժ՝ նայելով մացառուտին, որն ինձ շրջապատում էր: Թվում էր, թե տեսադաշտս կորցնելու աստիճան ամայի էր: Հանկարծ շատ մոտիկից Ջինետտայի ձայնն ինձ ստիպեց ցնցվել. «Ինչպե՞ս ես»:
– Վատ եմ,- պատասխանեցի գազազած,- դե´, տուր լողավարտիքս:
Լռություն տիրեց: Ապա ձայնը կրկնեց. «Եթե տամ, փոխարենն ինձ ի՞նչ կտաս»:
Չէի կռահում, թե որտեղ թաքնված կլիներ այդ բոլոր թփերի մեջ, կլոր և մեկը մեկի այդքան նման: Բայց հանգիստ և ուրախ ձայնից ինձ թվում էր, թե տեսնում էի նրան. հանդարտված Տիլդեին հասցրած ապտակներից, լիցքաթափված, ժպտուն, ջերմ ու բարի: Սակայն կոպտորեն ասացի. «Քեզ ոչինչ էլ չեմ տա, ավելին, եթե չվերադարձնես լողավարտիքս, այս անգամ ես կերդվեմ:
– Եվ ի՞նչ կերդվես:
– Կերդվեմ, որ մեր միջև այլևս ոչինչ չի լինի: Ահա իմ երդումը:
Լսեցի նրա ծիծաղը. «Եվ ինչո՞ւ չես երդվում»: Մնացի ամոթահար, որովհետև նկատեցի, որ ունակ չէի այդ երդումը տալ. նրան չափից շատ էի սիրում: Քիչ անց ձայնը կրկնեց. «Դե ինչ, լողավարտիքի փոխարեն ի՞նչ ես տալիս»: Շարժվեցի, որ տեսնեմ, թե որտեղ էր, և թուփը ծակեց մերկ մաշկս առջևից ու ետևից: Հոգոց հանելով ասացի. «Մի համբույր»:
– Ահա´ լողավարտիքդ: Եվ սրընթաց նետեց հագուստս:
Հագա այն, ապա հարցրեցի. «Որտե՞ղ ես»:
– Գնա´ լողալու: Համբույրը հետո կտաս:
Եվ այսպես գնացի լողալու մայիսյան հիասքանչ ջրի մեջ, որն աստիճանաբար բարձրանում էր մինչև կոկորդս, իսկ ես քայլում էի ծովի ավազե հատակի վրայով:
Ի վերջո դուրս եկա ջրից, կրկին բարձրացա լողափ, մտա թփուտների մեջ, պտտվեցի մացառներում: Հանկարծ մի բան ուժգնությամբ թրմփաց վրաս. Ջինետտան էր, կիսաշրջազգեստով, գրկեց պարանոցս ու ծիծաղեց: Համբուրեցի: Ապա ինձ ասաց. «Չկա չարիք առանց բարիքի: Այսպես կարող ենք մի փոքր մնալ միասին, մենակ, առանց Տիլդեի»:
– Իսկ եթե Տիլդեն չվերադառնա՞:
– Օ՜յ, նա կվերադառնա: Հագուստն այստեղ է, և հետո ուտել կուզենա:
Այդպես էլ եղավ: Մոտ մեկ ժամ հետո Տիլդեն մեզ ձայն տվեց` վախեցած ու խղճուկ: Ջինետտան նրան ընդառաջ վազեց, փաթաթվեց: Այնուհետև ինձ կանչեց. «Դե´, գնա մի անգամ էլ Տիլդեի հետ լողա: Ես ձեզ սպասում եմ այստեղ, նախաճաշ կպատրաստեմ»:
Քայլեցի Տիլդեի կողքով, որը շատ ընկճված էր թվում, և ասացի. «Համա թե ապտակներ տվեց Ջինետտան»:
– Գիտե՞ս, երդվել էի, որ նրան այլևս երբեք չեմ տեսնելու:
– Իսկ հետո՞:
– Հետո ի՞նչ, հետ վերադարձա: Ջինետտան գիտի իր երդումը պահել, իսկ ես` ո´չ:
Մկրտիչ Համբարձումյան 