Сегодня, 6 июня, исполняется 116 лет со дня рождения выдающегося армянского композитора, дирижера, педагога Арама Хачатуряна.

Имя Арама Хачатуряна хорошо знакомо любителям классической музыки по всему миру. Маэстро писал такие замечательные произведения, что многие из них после премьерного исполнения мгновенно становились популярными. Искрометный «Танец с саблями» из балета «Гаянэ», восхитительный «Вальс» из сюиты к драме М. Ю. Лермонтова «Маскарад», блестящий «Концерт для скрипки с оркестром» – это мизерный перечень произведений, которые покорили сердца слушателей не только в нашей стране, но и за ее пределами.

Continue reading “Балет” →

451թ. գարնանը պարսիկները շարժվեցին դեպի Հայաստան: Վարդան Մամիկոնյանի հրամանով հայոց զորքը հավաքվեց Այրարատում և արագորեն շարժվեց թշնամուն ընդառաջ:Պարսիկների հսկայական բանակն ուժեղացված էր ընտիր հեծելազորով՝ Մատյան գնդով, ու մարտական փղերով: Պարսիկները շուտով մտան Վասպուրականի Արտազ գավառ և բանակ դրեցին Տղմուտ գետի աջ ափին՝ Ավարայրի դաշտում: Շատ չանցած այստեղ հասավ նաև հայոց բանակը և դիրքեր զբաղեցրեց գետի ձախ ափին:
Ճակատամարտի նախօրեին սպարապետն իր 66 հազարանոց բանակը բաժանեց երեք մասի և դրանց հրամանատարներ նշանակեց փորձված զորավարներ Ներշապուհ Արծրունուն, Խորեն Խորխոռունուն ու Թաթուլ Վանանդեցուն: Սպարապետն առանձնացրեց նաև պահեստազոր և իր եղբայր Համազասպյանի հետ միասին ստանձնեց նրա հրամանատարությունը:
Կռվից առաջ Վարդան Մամիկոնյանը, Հովսեփ Վայոցձորեցին և Ղևոնդ Երեցը քաջալերեցին հայոց զորքին՝ արիաբար մարտնչելու թշնամու դեմ:451թ. մայիսի 26-ի վաղ առավոտյան սկսվեց Ավարայրի ճակատամարտը: Հայոց այրուձին անցավ Տղմուտը և մխրճվեց թշնամու մարտական շարքերի մեջ: Պարսից բանակի որոշ զորամասեր չդիմացան հայերի ճնշմանը և նահանջեցին: Կատաղի ու օրհասական մարտ ծավալվեց: Հայ նախարարները և զինվորները կռվում և զոհվում էին՝ ծանր կորուստներ պատճառելով հակառակորդին:Անհավասար կռվում հերոսաբար ընկան Վարդան Մամիկոնյանը, բազմաթիվ նշանավոր նախարարներ:
Երեկոյան մարտը դադարեց, և հայոց բանակը վերադարձավ իր դիրքերը: Հայերի զոհերի թիվը հասնում էր 1036 հոգու, մարտի դաշտում ընկել էին ինը նախարարներ: Շատ ավելի ծանր կորուստներ կրեցին նաև պարսիկները՝ 3544 մարդ:Հայերը չէին ջախջախվել, պահպանել էին մարտական ոգին և լի էին պայքարը շարունակելու վճռականությամբ:
Ավարայրի ճակատամարտից հետո ապստամբական շարժումը չմարեց: Հայերն ամրացան անառիկ վայրերում և սկսեցին հարձակումներով արյունաքամ անել թշնամուն:Ի վերջո` ծանր կացության մեջ հայտնված պարսից արքունիքն ստիպված եղավ թեթևացնել հարկերը, հաշտվել Հայաստանի լայն ինքնավարության հետ, հրաժարվել բռնի կրոնափոխության ծրագրից: Սակայն գերված հոգևոր առաջնորդները և նախարարները Տիզբոնում դատվեցին: Առաջինները մահապատժի ենթարկվեցին, իսկ երկրորդներն ուղարկվեցին Միջին Ասիայի կողմերը: 

Գործնական քերականություն
1. Տեքստը համառոտի՛ր՝  տասը նախադասություն հանելով (անհրաժեշտության դեպքում բառեր ավելացրո՛ւ կամ փոխի՛ր):
 Երկու ընկեր անապատով գնում էին և նրանցից մեկը թուլացավ ու ընկավ:Մյուս ընկերը առանց ջուր տալու թողեց ու գնաց : Այդ ժամանակ անցնող քարավանի մարդիք տեսան այդ տղային , ջուր տվեցին ու ուշքի բերեցին:Տղան ոտքի կանգնեց և շարունակեց ճանապարհը:Այդ ճանապարհին տեսավ ընկերոջը ,բայց չկանգնեց :Լեռնոտ կածանով անցնելիս մյուս ընկերը ընկավ և ոտքը կոտրեց:Ընկերը նրան շալակեց ու տարավ տուն ու ասեց ,որ թող ընկերը պատմի իր ջրից ,իսկ ինքը իր շալակից:

2. Տեքստը փոխադրի՛ր` ուղղակի խոսքեր ավելացնելով:
Անցյալ դարի  վերջին վիեննացի աստղագետ Պալիսը հայտնաբերեց նոր աստղակերպ: Գիտնականն աստղագիտական հզոր գործիքներ ձեռք բերելու միջոցներ չուներ: Նա հայտարարեց.
-Վաճառում եմ նոր երկնային մարմնին անուն տալու իրավունքը: 
Իսկույն հայտնվեց գնորդը: Դա բարոն Ալբերտ ֆոն Ռոտշիլդն էր: Միլիոնատիրոջ ցանկություն հայտնեց.
-Ես ուզում եմ,որ աստղակերպն անվանվի իմ կնոջ՝ Բետինայի անունով:

3.Ապրել բայն համապատասխան փոփոխության ենթարկի’ր եւ գրի’ր կետերի փոխարեն։
Նրա ապրելու երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում ապրելուց հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:Կարտոֆիլի արտում ապրող  բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններ գրավելու:Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝ապրեր հեռու մի դաշտում:

Եթե մի երկու ամիս էլ ապրեք այս  խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
Մի քանի օր այստեղ կապրի ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:Այստեղ  ապրելու ուրիշ ելք չունեմ:
Դու երկար ապրել ես այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալը.

ա) x(x-y+10)=x²– xy+10x

բ) (x-y)(-3)=-3x+3y

գ) (a+b-c)a=a²+ab-ac

դ) (a-b+c)2b=2ab-2b²+2bc

2) Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալը.

ա) -2x(x+y)=-2x²-2xy

բ) (7+3y-xy)(-3xy)=-21xy-9xy²+3x²y²

գ) 3ab(a-2+b)=3a²b-6ab+3ab²

դ) (-ab)(ab+ac+bc)=-a²b²-a²bc-ab²c

3) Գտեք միանդամ և բազմանդամի արտադրյալը.

(x²-xy+y²)(-12x²y³)=-12x⁴y³+12x³y⁴-12x²y⁵
2a²b⁵(a⁴-5ab²-3b²)=2a⁶b⁵-10a³b⁷-6a²b⁷

Առաջադրանքներ (տանը)

4) Ձևափոխեք արտահայտությունը կատարյալ տեսքի բազմանդամի.

ա) 4(x-y)+7(x-y)=4x-4y+7x-7y=11x-11y

բ) 2a-3(b-a)=2a-3b+3a=5a-3b

գ) 2(a-b)-3(a+b)=2a-2b-3a-3b=-a-5b

դ) 2ab(a+2b)-3ab(b-a)=2a²b+4ab²-3ab²+3a²b=5a²b +ab²

5)Ընդհանուր արտադրիչը դուրս բերեք փակագծերից.

ա) 3a+ 3b=3(a+b)

բ) 2x-2y=2(x-y)

գ) 5a+10=5(a+2)

դ) 14-7y=7(2-y)

ե) 12x+6y=6(2x+y)

զ) 4-4a=4(1-a)

է) ab-bc=b(a-c)

6) Ընդհանուր արտադրիչը դուրս բերեք փակագծերից

a²+ab=a(a+b)
b⁵-b²=b(b⁴-b)
x²-x=x(x-1)
x²y²+y⁴=y²(x²+y²)
2xy-x³=x(2y-x²)
4a⁶-2a³b=2a³(2a³-b)

Լրացուցիչ առաջադարանքներ

7) Ընդհանուր արտադրիչը դուրս բերեք փակագծերից 

ա) 8abx-6acy-10ak

բ) 63xy-84y²+98ay

գ) 20ax-35bx-40x²:

8) Ընդհանուր արտադրիչը դուրս բերեք փակագծերից

ա) x³+x²-x
բ) -5x²y²-5xy²
գ) 2a³b-6ab⁴+4a²b³     
դ) 16x+8x²-4x³+2x⁴:

1* Ո՞ր նյութերն են կոչվում պարզ եւ որո՞նք՝ բարդ նյութեր: Ստորեւ թվարկված նյութերից առան­ձին-­առանձին գրե՛ք պարզ եւ բարդ նյութերի անուն­ները՝ թթվածին, ջուր, սնդիկ, պղնձի օքսիդ, երկաթ, ջրածին, երկաթի սուլֆիդ, սնդիկի օքսիդ:

Պարզ նյութերն են կոչվում ,որոնք բաղկացված են մի նյութից :
Իսկ բարդ ,որոնք բաղկացած են մեկից ավելի նյութերից :
Պարզ-թթվածին, սնդիկ,երկաթ,ջրածին
Բարդ-ջուր,պղնձի օքսիդ,երկաթի սուլֆիդ,սնդիկի օքսիդ

2* Ինչպե՞ս կարելի է ապացուցել, որ թթվա­ծինը, սնդիկը եւ ջրածինը պարզ նյութեր են, իսկ ջուրը եւ սնդիկի օքսիդը՝ բարդ:
Մենք պետք է իմանանք իրենց բաղադրությունը
թթվա­ծինը-O
սնդիկը -Hg
ջրածինը -H
ջուրը -H2O
սնդիկի օքսիդը-Hg2O

3* Ինչո՞վ են տարբերվում ատոմ եւ մոլեկուլ հասկացությունները:
Ատոմը դա նյութի ամենափոքր ,քիմյապես անբաժանելի մասնիկն է,Իսկ մոլեկուլը այտ ատոմներից կազմված խումբը:

4* Հնարավո՞ր է ջրային լուծույթից կերակրի աղն
անջատել զտման եղանակով: Ինչո՞ւ:
Տաքության միջոցով

«Արեւմտահայերենի օրեր» նախագծի շրջանակում կարդում ենք Դանիել Վարուժան։

Դանիել Վարուժան`《Հունձք կը ժողվեմ…》

Հունձք կը ժողվեմ մանգաղով,
― Լուսնակը յարս է―
Ակոս ակոս ման գալով,
― Սիրածս հարս է:

Գլխեբաց եմ ու բոպիկ,
― Անո՜ւշ են հովեր―
Արտերուն մեջ թափառիկ,
― Մազե՜րս են ծովեր:

Ցորեն, կակաչ, կարոտով,
― Կաքավը կու լա―
Կապեցի մե՛կ նարոտով,
― Ձեռքերն են հինա:

Հասկերուն մեջ, վերևեն,
― Ասուպը անցավ―
Աստղեր մյուռոն կը ծորեն,
― Դեմքը լուսացավ:

Առաջադրանքներ`

1.Համակարգչային որևէ ծրագրով նկարի՛ր բանաստեղծությունը։

2.Վարժ կարդալ սովորի՛ր, դուրս գրի՛ր քեզ անծանոթ բառերը և բացատրի՛ր։

2. . Դ. Վարուժան՝ 《Հասուն արտ》։

Առաջադրանքներ`

1.Բացատրի՛ր հետևյալ բառերը՝ 

Արտ, բոց, խորխոլել, ծղոտ, քառաշար, հասկ, սաթ, բոռ, պիծակ, քիստ, փայլակ, դեղձանիկ, հնձել, մանգաղ: 

2.Ի՞նչ գույն ես տեսնում, երբ կարդում ես բանաստեղծությունը, հատկապես ո՞ր բառերն ու արտահայտություններն են այդ տպավորությունը ստեղծում։

3.Ինքդ վերնագրի՛ր բանաստեղծությունը և մեկնաբանի՛ր:

4.Արձակ, գրավոր պատմի՛ր բանաստեղծությունը։

1495-1497թթ. Լեոնարդո դա Վինչին Միլանի Սանտա Մարիա դելե Գրացիե վանքի սեղանատանը կերտել է հռչակավոր «Խորհրդավոր ընթրիք» որմնանկարը, որն իր դրամատիզմով, կերպարների հոգեբանական խորությամբ, հորինվածքի կառուցման մաթեմատիկական ճշգրտությամբ համաշխարհային արվեստի գլուխգործոցներից է:1503թ. նա ստեղծել է իր ամենանշանավոր գործերից մեկը՝ «Մոնա Լիզան» («Ջոկոնդա»): Երիտասարդ կնոջ երազկոտ, խոհուն, առեղծվածային, փոքր-ինչ թախծոտ ժպիտը բացահայտում է բնորդուհու ներաշխարհը: Մոնա Լիզան պատկերված է բնապատկերի մեջ: Հեռավոր սարերը, երկինքը, գետը, ծառերն ասես տարածված են մշուշում: Նկարչի համար բնությունն ու մարդն անբաժանելի են: Դրա վկայությունն է նաև «Աստվածամայրը քարանձավում» (1483-1494թթ.) կտավը, որի կերպարները նույնպես բնապատկերի մեջ են և ստեղծում են յուրահատուկ հուզական միջավայր: Դա Վինչիի ուշ շրջանի լավագույն գործերից են «Սուրբ Աննան Մարիամի և մանուկ Քրիստոսի հետ» (մոտ 1500-1507թթ.), «Հովհաննես Մկրտիչ» (մոտ 1513-1517թթ.), «Ջրհեղեղ» գծանկարաշարը (մոտ 1514-1516թթ.) և այլն: Նկարիչը, չհանդուրժելով անարդարությունը, գժտություններն ու անմիաբանությունը, իր ողջ կյանքում ստիպված է եղել թափառել: Աշխատել է Միլանում, Ֆլորենցիայում, Հռոմում, Վենետիկում, իսկ 1517թ. Ֆրանսուա Ա թագավորի հրավերով որպես «թագավորական առաջին նկարիչ, ճարտարապետ և մեքենաշինարար» տեղափոխվել է Ֆրանսիա, որտեղ ապրել է մինչև կյանքի վերջը: Նախագծել է Տուր-Բլուա-Սաոն ոռոգման ջրանցքը և ճարտարապետական գլուխգործոց Շամբորի դղյակը:  Դա Վինչին թողել է 7 հզ. ձեռագիր էջ, որոնք մինչև օրս լիովին չեն ուսումնասիրվել: Որպես գիտնական և ճարտարագետ՝  Դա Վինչին խորաթափանց դիտարկումներով հարստացրել է ժամանակի գիտության գրեթե բոլոր բնագավառները: Ձեռագրերում եղել են թռչող սարքերի, պարաշյուտների, ջրանցքների, կախովի կամուրջների, մետաղահալման վառարանների, տպագրական և հողափոր մեքենաների նախագծեր: Նա առաջինն է բուսաբանությունը դիտել որպես ինքնուրույն կենսաբանական գիտություն, տվել բույսերի արևամետության, արմատներում նյութերի շարժման նկարագրությունը: Սակայն տեխնիկայի ցածր մակարդակի պատճառով չի կարողացել իրականացնել իր նորարարական մտահղացումները: Մահացել է 1519թ. մայիսի 2-ին:

1.Ինչպես է շարժվում մարմինը,եթե նրա վրա այլ մարմիններ չեն ազդում:
Այն պահպանում է դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակ:

2.Որ երևույթն  է կոչվում իներցիա:
Այլ մարմինների ազդեցության բացակայությամբ մարմնի դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակը պահպանելու երևույթը կոչվում է իներցիա:

3. Ինչու որոշ կենդանիներ ջրից դուրս գալիս թափահարում են իրենց:
Որ նրանց վրայից ջրի քանակը պակասի:

4.Ինչու է վտանգավոր թռչել շարժվող ավտոբուսից:

5.Բացատրեք, ինչպես են նկարում պատկերված մուրճի գլխիկը հագցնում կոթին:
այտ պես ավելի ուժեղ հարած կլինի:

6.Բացատրեք, ինչու է բժշկական ջերմաչափում սնդիկի սյունն իջնում, երբ այն թափ են տալիս:
որովհետև առաջանում է սառը քամի

7.Ինչու որսորդական շնի փախչելիս աղվեսը հաճախ կտրուկ փոխում է շարժման ուղղությունը?
Նա ավելի ճկուն է ,իսկ շները թեքվելով կորցնում են արագությունը:

8.Ինչու՞ են ուղևորները ետ թեքվում, երբ ավտոբուսի արագությունը կտրուկ մեծանում է, իսկ երբ ավտոբուսը հանկարծակի կանգ է առնում՝ առաջ:
Իներցիայի շնորհիվ

9.Շրջապատից մեկուսացված մարմինը կփոխի իր արագությունը,թե ոչ:
չի փոխի

10.Հնարավոր է արդյոք շրջապատից մեկուսացված մարմինը փոխի իր արագությունը:ոչ

11.Բերեք մարմինների փոխազդեցության օրինակներ:
Ֆուտբոլիստի ոտքի հարվածից շարժվում է գնդակը:
Սայլը հրելիս այն շարժվում է:

12.Հրացանի կրակոցի ժամանակ որ մարմիններն են փոխազդում: Ինչպես է այն արտահայտվում:
Ձեռքի մատը փոխազդում է հրացանի հետ: